Van 2021 tot 2025 liep het project Wij&Wadvogels in het gehele Waddengebied. Wij&Wadvogels heeft ongeveer 25 deelprojecten waarin organisaties met elkaar werken aan een rijke Waddenzee. Eén van die deelprojecten vond plaats op Schiermonnikoog en had de realisatie van meer broed- en rustplekken voor wadvogels en verantwoorde voorzieningen om de vogels te bekijken als doel. Verschillende partijen werkten hierbij samen, waaronder Natuurmonumenten, gemeente Schiermonnikoog, Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat.
Realisatie Wij&Wadvogels Schiermonnikoog
Op Schiermonnikoog bestond het project Wij&Wadvogels uit drie onderdelen: de aanleg van broedeilandjes op het wad net ten oosten van de jachthaven, het realiseren van broedeilandjes in de Westerplas en het vervangen/bijplaatsen van recreatieve voorzieningen rond de Westerplas.
(Lees hier meer over het participatietraject bij het tot stand komen van de plannen).
Broedeilandjes op het wad
De broedeilandjes op het wad zijn niet gerealiseerd. Rijkswaterstaat heeft als vergunningverlener in 2022 aangegeven dat de verwachting is dat de eilandjes snel zullen wegspoelen. Het idee is echter niet definitief van tafel. Het Wetterskip neemt de wens tot realisatie van buitendijks broed- en foerageergebied voor wadvogels namelijk mee in het gebiedsproces met betrekking tot duin- en dijkversterking.
Broedeilandje in de Westerplas
In februari 2025 is in de Westerplas een broedeiland opgespoten met sediment uit de plas. Het eiland is gevormd door een constructie van jute doeken en wilgentenen. Vervolgens is grond uit de bodem van de Westerplas gehaald en binnen de gevormde contouren aangebracht. Om het eiland geschikt te maken voor broedvogels, wis een laag schelpen op een jute gronddoek aangelegd. De werkzaamheden vonden grotendeels plaats op het water. Het materieel en de benodigde materialen zijn aan de zuidoostzijde van de Westerplas, bij het Minne Onnespad, te water gelaten. Met de realisatie van het schelpen eilandje hoopt Natuurmonumenten de komende jaren sterns, kokmeeuwen of kluten te verleiden om bij de Westerplas te broeden.
Recreatieve voorzieningen Westerplas
Langs het schelpenpad zijn houten fietsenstallingen geplaatst en is er een uitkijkpunt gerealiseerd. In de noordwesthoek van de Westerplas is een kijkscherm geplaatst met een vaste telescoop. Vanuit deze plek kunnen bezoekers vogels observeren zonder ze te verstoren. Met de telescoop heb je goed zicht op de lepelaar kolonie en op het schelpeneiland waar kokmeeuwen, stormeeuwen en schoolekster aan het rusten zijn. Langs het Minne Onnes pad en bij de vogelkijkhutten is er ruimte gemaakt voor nieuwe informatiepanelen en bankjes.
De afgelopen jaren waren de wilgen rond de Westerplas zo hoog geworden dat de plas bijna niet meer te zien was vanaf het schelpenpad. Vogelaars en fotografen probeerden vaak toch een glimp van de vogels op te vangen door het rietveld in te lopen. Dat zorgde voor verstoring van de vogels die op de plas aan het rustenzijn. In september 2022 ging aannemingsbedrijf W. Stienstra & Zn. B.V. aan de slag met het herstellen van het zicht op de Westerplas. Zij hebben veel wilgenstruweel teruggesnoeid en verwijderd. Vanaf het Minne Onnespad en de oude groene dijk heb je tegenwoordig weer zicht op de hele plas.
Wensen bij de jachthaven
In de hoek van de jachthaven, tegen de dijk aan, heeft zich de afgelopen jaren een mooie hoogwatervluchtplaats ontwikkeld. Bij hoogwater staan er soms honderden plevieren, scholeksters, grutto’s en wulpen te wachten op het volgende laagwater. Om deze plek te versterken waren wij oorspronkelijk van plan het materiaal dat tijdens het op diepte brengen van de haven vrijkomt, te gebruiken voor het creëren van rust- en broedeilandjes. Omdat de jachthaven eerder dan verwacht gebaggerd werd en het vergunningstraject nog niet was afgerond, konden deze eilandjes niet meer gerealiseerd worden. De wens om deze eilandjes in de toekomst aan te leggen blijft. Over vier jaar moet de dijk op Schiermonnikoog versterkt worden. Het idee van een zachte grens tussen polder en wad en het realiseren van rust- en broedeilanden voor wadvogels nemen Natuurmonumenten en gemeente Schiermonnikoog mee in de visie voor een waterkerend landschap en geven we ook mee aan Wetterskip Fryslân. In de tussentijd zetten we ons in om voorzieningen te realiseren die de beleving van wadvogels bij de jachthaven vergroten. Zo kun je bij het kantoor van de havenmeester en bij restaurant Wad Anderz een verrekijker lenen om vogels te observeren.
Achtergrond
De Westerplas en het wad tussen de jachthaven en de veerdam, zijn belangrijke gebieden voor wadvogels. De Westerplas is één van de weinige grote zoetwaterplassen van het eiland. In het voorjaar broeden er eenden, lepelaars, aalscholvers en veel zangvogeltjes. Bij opkomend water zoeken veel vogels de beschutting van de Westerplas op om te overtijen. Bij laagwater vliegen ze weer richting het wad om voedsel te zoeken.
Dat doen ze bijvoorbeeld op het wad en in de slenk tussen veerdam en de jachthaven. In de hoek van de jachthaven, tegen de dijk aan, broeden oeverzwaluwen, tureluurs en scholeksters. Bij hoogwater staan er soms honderden plevieren, scholeksters, grutto’s en wulpen te wachten op het volgende laagwater.
In het meerjarige samenwerkingsprogramma Wij&Wadvogels werken Het Groninger Landschap, It Fryske Gea, Landschap Noord-Holland, Natuurmonumenten, Rijksuniversiteit Groningen, Staatsbosbeheer, The Fieldwork Company, Vogelbescherming Nederland en de Waddenvereniging aan het herstel van gezonde vogelpopulaties in het Waddengebied. Wij&Wadvogels wordt mogelijk gemaakt door het Waddenfonds, het ministerie van LNV en de drie Waddenprovincies.
